پس از خروج امریکا و متحدانش از افغانستان در سال ۲۰۲۱، انتظار می‌رفت که روسیه خلأ پسا خروج را پر کند و راهکار برقراری روابط سیاسی با امارت اسلامی را تقویت کرده و همچنان از کشورهای غربی بخواهند تا در برابر اقدام‌های خود پاسخ‌گو بوده و به تعهدهای خود در قبال ملت افغانستان عمل کند.
امارت اسلامی نیز همواره تاکید کرده که روابطش با تعدادی از کشورها در منظقه خاضتا روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی نیک است و تعاملات آنها در سطح دیپلوماتیک پر دست اورد بوده است.
درنشست فارمت مسکو که به میزبانی روسیه برگزاز شد، امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی از دستآوردهای خود درباره امنیت، اقتصاد و معرفی چندین سفیر به کشورهای منظقه صحبت کرد.
قبل از ان نیز آقای متقی در بهار سال سال ۱۴۰۲ در نشت تاشکند در سمر قند اشتراکت داشت تا زمینه تعاملات بیشتر برای شرکت در نشست شانگهای را ایجاد کند .
به گفته امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه ” امارت اسلامی درامر مبارزه با مواد مخدر ،تامین امنیت و عدم استفاده ازخاک افغانستان بر ضد کشور های جهان موقق عمل کرده است” پس افغانستان چرا یه نشست شانگهای و بریکس دعوت نشد ؟
فرهاد ابرار اگاه روابط بین الملل میگوید “به باور من دعوت نشدن امارت اسلامی دو دلیل عمده دارد که یکی موضوع رسمی نشدن نظام امارت است و دوم هم متاثر شدن افغانستان از روابط پیچیده با پاکستان است که به بریکس دعوت نشد”
نشست بریکس در پانزدهم اکتوبر به میزبانی اسلام اباد در پاکستان برگزار شد با وجودی که افغانستان عضو ناظر این سازمان بود به این نشست دعوت نشد ؟.
تعدادی از آگاهان دلیل دعوت نشدن افغانستان به نشست بریکس را داشتن سیاست های خصممانه اسلام اباد در مقابل افغانستان دانسته و می افزایند که اسلام آباد بنابر دلایل متعدد در پی منزوی کردن افغانستان است .
غبدالنصیر رشتیا آگاه امور اقتصادی درین مورد میگود ” بدون شک افغانستان فعلا در وضعتی قرار دارد تمام کشورهای منطقه وهمسایه خواست های جداگانه ای دارد و افغانستان هم نیاز دارد با کشورهای منطقه چندین سیاست را بازی کند چون هرکشور اهداف جداگانه خودرا مثلا چین در افغانستان بیشتر از اهداف سیاسی بر اهداف اقتصادی خود توجه دارد بنا دعوت نشدن افغانستان برای روسیه و چین در نشست های منطقوی فضا را بیشتر برای رسیدن به اهداف شان کمک میکند “
همچنان به ادامه نشست بریکس در اکتوبر همین ماه نشست سازمان همکاری شانگهای در کازان روسیه برگزار شد که در آن نیز افغانستان دعوت نشده بود .
نشست شانگهای که به ناتوی شرق منسوب است که اکثریت اعضای کلیدی آن مشمول روسیه و چین عضو دایمی شورای امنیت است که همه ساله با اشتراک سران بییشتر از چهل کشور برگذار می شود و درآن روی مسایل مهم بین المللی ازجمله ،سیاست ، امنیت و نظم جهانی بحث میشود و نبود مواضع و رویکرد روشن در قبال افغانستان پراکندگی دیدگاه و رقابت بین کشورهای عضو سازمان سبب شده است تا افغانستان جایگاه خود درین سازمان را از دست دهد .
آفای ابرار درین باره میفزاید ” بعداز سقوط جمهوریت و خروج نیرو های بین المللی روسها هیچگاه این توانمندی را نداشتند که جای خالی ایالات متحده آمریکا را در افغانستان پرکنند و درکنا رآن نوع نگاه روسها برقضایای افغانستان بیشتر تاکتیکی است و تلاش صورت میگرد تا افغانستان به عنوان یک منبع اطلاعاتی مورد استقاده قرار بگیرد چون روسها شدیدا نگران جضور و فعالیت داعش در مرز های شمالی خود است “
کشور چین ، روسیه ، اوزبیکستان و ترکمنستان اولین گروه از بازیگران، است که تعامل کامل با امارت اسلامی دارد. و آنها حکومت کنونی افغانستان را قانونی می‌دانند و در همه بخش‌ها با آن همکاری می‌کنند. تاکنون چین تنها عضو این گروه است. که در بسیاری موارد، اهمیت تقویت همکاری امنیتی با افغانستان را برجسته کرده و به تازگی از اعضای سازمان همکاری شانگهای و سازمان‌های بین‌المللی خواسته است تا همکاری خود را با افغانستان برای تامین صلح و امنیت افزایش دهند. امنیت در راس دستور کار پکن قرار دارد، زیرا بخشی از دهلیز واخان در افغانستان قرار دارد.
همچنان رییس جمهور ازبیکستان در سفرش به چین گفته که گروه تماس سازمان شانگهای و همسایگان افغانستان تدابیر هماهنگ در قبال فاجعه بشری این کشور اتخاذ کنند و نگذارند افغانستان یکبار دیگربه انزورا کشانده شود.
شماری از کشورها که تعامل با حکومت طالبان را بدون به رسمیت شناختن امارت اسلامی تایید کرده اند مشمول کشورهای چین ، اوزبیکستان، ترکمنستان و روسیه است که تاکنون اتلاش‌هایی را رهبری کرده‌اند. تا افزایش حجم تجارت با افغانستان را افزایش دهند و ترکمنستان اهمیت روابط خود با کابل را به مثابه یک بازار نوظهور برای محصولات انرژی خود، مانند برق و گاز، میبیند تا تلاش‌های دیپلماسی انرژی خود را تقویت کند، در حالی که تاشکند در مسیر ترانزیتی برای گسترش صادرات خود با مزایای اقتصادی توجه دارد و در تازه ترین مورد هم قرار داد استخراج گاز طوطی میدان ولایت فاریاب را با امارت اسلامی امضا کرده است .
با این همه تلاش های کشور های منطقه برای داشتن روابط اقتصادی با افغانستان آیا هنوز هم افغانستان در انزوا قرار دارد ؟
عبدالنصیر رشتیا آگاه اقتصادی میگوید ” درکل بدون همکاری افغانستان پاکستان نمیتواند به اهداف خود برای وصل شدن به اسیای میانه برسد چون افغانستان از لحاظ ژیوپولیتیک در موقعیتی قرار دارد که پاگستان و دیگر کشورهای جنوب اسیا را به کشور های آسیای میانه وصل می کند و این کشور حیثیت اتصال منطقوی را ایفا میکند بنا هر گونه اقدامات عملی در عرصه اقتصادی بدون افغانستان ممکن نیست “
نگرانی از وجود داعش خراسان و کشانیده شدن تحرکات سایر گروه‌های شبه نظامی به داخل کشورهای آسیای مرکزی، نقش محوری در تدوین راهبرد روسیه برای برقراری ارتباط با طالبان بوده است. روسیه همواره از حضور گروه های هراس اقگن دز مرزهای کشور تاجکستان ابراز نگرانی نموده . وهزاز گاهی هم افدامات امارت اسلامی در امر مبارزه با مواد مخدر را ستایش کرده است .
آیا روسیه امارت اسلامی را به منزله یک پایگاه اطلاعاتی موثر برای رسیدن به اقداف اطلاعاتی میبیند یا بیشتر ازآن ؟
آقای فرهاد ابرار درین باره اضافه میکند” روسها بیشتر در پی اطلاعات هستند تا مسایل اقتصادی چون نگرانی آنها از نا امنی های مرزهای شمالی است و همین دلیل است که از لحاظ سیاسی روابط نزدیک با امارت اسلامی دارد تا محافظ امنیتی مرزهای خود از در برابر حضور داعش باشد “
اما پرسش مهم این است که آیا امارت اسلامی وارد تعاملات گسترده تر از اقتصاد با کشور های منطقه خواهد شد تا سرنوشت مبهم افغانستان را در دراز مدت روشن کند ؟ یا اینکه در شرایظی کنونی باقی خواهد ماند؟
