مایک پومپئو روز سه شنبه هفته گذشته، ایران را به عمل کردن به عنوان «پایگاه جدید» القاعده متهم کرد؛ این، آخرین تلاش وزیر امور خارجه آمریکا در روزهای پایانی فعالیتش برای توجیه حمله نظامی به ایران از طریق اتهام زنی تروریستی یا خرابکاری در تلاش های دیپلماتیک جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب، برای پیوستن مجدد به برجام و ترمیم روابط واشنگتن-تهران بود. دولت ترامپ پیشتر هم چندین مرتبه برای ارتباط دادن ایران به القاعده تلاش کرده بود؛ ادعایی که بیشتر ماهیت سیاسی داشت تا ابراز نگرانی امنیتی. پمپئو این آخرین تیر را در تاریکی در حالی رها کرد که کمتر از دو هفته از کارش باقی مانده است
نویسنده: متیو پتی ـ ریسپانسیبل استیت کرفت
مایک پمپئو روز سه شنبه هفته گذشته، ایران را به عمل کردن به عنوان «پایگاه جدید» القاعده متهم کرد؛ این، آخرین تلاش وزیر امور خارجه آمریکا در روزهای پایانی فعالیتش برای توجیه حمله نظامی به ایران از طریق اتهام زنی تروریستی یا خرابکاری در تلاش های دیپلماتیک جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب، برای پیوستن مجدد به برجام و ترمیم روابط واشنگتن-تهران بود. دولت ترامپ پیشتر هم چندین مرتبه برای ارتباط دادن ایران به القاعده تلاش کرده بود؛ ادعایی که بیشتر ماهیت سیاسی و دروغین داشت تا ابراز نگرانی امنیتی. پومپئو این آخرین تیر را در تاریکی در حالی رها کرد که کمتر از دو هفته از کارش باقی مانده است.
کالین پی. کلارک، مدیر سیاست و تحقیقات در گروه سوفان، گفت: «از نظر من که واضح است اینطور افشاگری درباره ایران و القاعده، و برچسب افشاگری زدن به ارائه اطلاعات اینچنینی، ماهیتی سیاسی دارد. ظاهرا که تلاشی برای جلوگیری از توانایی دولت بایدن در مذاکره با ایران باشد.» کلارک که در زمینه تروریسم در برابر کنگره شهادت داده و تحلیلگر ائتلاف تحت رهبری آمریکا در افغانستان است، افزود: «القاعده از روابط با ایران سود برده است؛ اما توصیف ایران به عنوان پایگاه جدید این گروه به نظر من نادرست است.»
جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در توئیتی سخنرانی پومپئو را «دروغ های جنگ افروزانه» توصیف کرد.
برخی اطلاعات پیشین از این مساله حکایت داشتند که شماری از اعضای القاعده در ایران پنهان شده اند. صدها شورشی القاعده در سال 2001 که آمریکا به افغانستان حمله کرد، از مرزها به ایران گریختند که بسیاری از آنها بازداشت شدند یا زیر نظر مقامات ایران قرار گرفتند. پومپئو روز سه شنبه ادعا کرد که ایران تصمیم گرفته است به این نیروهای شبه نظامی «حق آزادی حرکت» اعطا کند و حتی «پشتیبانی لجستیک» به این گروه ارائه می دهد. او این اتهام را مطرح کرد که مقامات ایرانی در سال 2015 با القاعده معامله کردند تا این گروه «سرکردگی» خود را در تهران متمرکز کند. وزیر امور خارجه آمریکا همچنین گزارش کشته شدن ابومحمد المصری، دومین سرکرده القاعده، در پایتخت ایران در تابستان گذشته را تایید کرد. این در حالی است که بسیاری کارشناسان و تحلیل گران این گزارش را مشکوک و غیرقابل استناد می دانند.
نلی لاهود، یکی از اعضای ارشد موسسه آمریکای جدید، می گوید: «اینکه [القاعده] در ایران حضور داشته باشد عجیب نیست؛ اما این مساله که بخواهد برای طراحی حملات تروریستی با ایران همکاری کند، جای تعجب دارد و بعید است.» باربارا اسلاوین، مدیر آینده ابتکار آینده در شورای آتلانتیک، معتقد است: «دولت ترامپ مدام درباره ایران دروغ می گوید و اکنون هم درگیر کارزاری برای دشوار کردن بازگشت به دیپلماسی با ایران برای دولت بایدن است.»
سخنرانی روز سه شنبه پومپئو اولین تلاش دولت ترامپ برای ربط دادن ایران به القاعده نبود. پومپئو در سال 2017 که رئیس سیا بود، مجموعه ای از اسنادی که از اسامه بن لادن، رهبر فقید القاعده، به دست آمده بود را منتشر و ادعا کرد «جزئیات جدیدی درباره روابط القاعده با ایران» وجود دارد. اما نلی لاهود که همان اسناد را مطالعه کرده، خلاف این ادعا را یافته است. او در سال 2018 مطالعاتی را منتشر کرد که نشان می دادند القاعده به ایران «دیدگاهی خصمانه» دارد و در ایران با اعضای این گروه بدرفتاری شده و حتی برخی از آنها در زندان ها مرده اند. مقامات آمریکایی در اواسط سال 2019 و در میانه تشدید تحریم های اقتصادی دولت ترامپ علیه ایران و افزایش حضور نظامی در منطقه، یک سری جلسات پشت درهای بسته درباره ادعای ارتباط ایران با القاعده برگزار کردند. اعضای کنگره نگران بودند که دولت در صدد توجیه اقدامات نظامی علیه ایران بدون کسب مجوز از کنگره باشد. الیسا اسلاتکین، نماینده ایالت میشیگان در کنگره و تحلیل گر سابق سیا، به نیویورک تایمز گفت که کارشناسان امنیت ملی باید به هر گونه اظهارنظری درباره روابط ایران و القاعده با دیده تردید بنگرند. دولت ترامپ پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نظامی ایرانی، در ژانویه 2020 بار دیگر تلاش کرد ایران را به القاعده و متحدان افغان آن ربط دهد. مقامات اطلاعاتی ارتش آمریکا در گزارشی که دو ماه بعد منتشر شد، این ادعاها را رد کردند.
همه این اتفاقات در حالی است که دولت امریکا کمتر درباره روابط دیگر متحدان خود با القاعده به صراحت سخن گفته است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی به عنوان بخشی از جنگ خود با حوثی های متحد ایران در یمن، در کنار القاعده جنگیده اند و حتی سلاح های ساخت آمریکا را به نیروهای القاعده رسانده اند. پومپئو حوثی ها را که به شدت مخالف القاعده است، به فهرست گروه های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه آمریکا اضافه کرده است.
ترکیه نیز از وابستگان به القاعده در برابر دولت بشار اسد در سوریه که باز هم متحد ایران است، حمایت کرده. برت مک گورک، فرستاده ویژه پیشین، از منطقه تحت حفاظت ترکیه در ادلب به عنوان «بزرگ ترین پناهگاه امن القاعده از 11 سپتامبر تا کنون» یاد کرده است و اعضای ارشد این گروه اخیرا در منطقه عفرین مورد استقبال عمومی قرار گرفتند. ایمی آستین هولمز، از اعضای مرکز ویلسون، گفت: «برخی از گروه های شورشی سوری تحت حمایت ترکیه حتی سعی نمی کنند همدردی خود با القاعده را پنهان کنند و به همین دلیل بود که بسیاری از مردم در جریان عملیات اکتبر 2019 فرار کردند. شخصا با یزدی ها، مسیحیان سریانی، کردها و عرب هایی که در اکتبر 2019 از راس العین فرار کردند و هنوز قادر به بازگشت به خانه های خود نیستند، گفت و گو کردم. هیچ یک از آنها نمی خواهند تحت کنترل افراط گرایان زندگی کنند.»
دولت ترامپ هم از مداخله تحت رهبری ترکیه در سوریه و هم از مداخله تحت رهبری عربستان در یمن حمایت کرده است. کلارک یادآور شده که مرکز ثقل اصلی القاعده همچنان در مرز افغانستان و پاکستان باقی مانده است: «من فکر می کنم همه ما باید به ویژه پس از حمله سال 2003 به عراق در رابطه با تاثیرگذاری سیاست بر اطلاعات محتاط باشیم.
