افغانستان کشوریست که تحول‌های سیاسی بسیاری را در دهه‌های پسین در کارنامه دارد.
این تحول‌ها همواره ازمردم این کشور قربانی‌های زیادی چون جان باختن، معلولیت‌ها و مهاجرت‌ها گرفته‌است.
مهاجرت وترک وطن برای حفظ جان و مال از روایت‌های است که این مردم آن‌هارا تجربه کرده‌اند و همواره ازآن به‌حیث زخم ناسور این ملت دربرهه‌های گوناگون یاد شده‌است.
تاریخ مهاجرت‌ها که بیشتر ازدهه هفتاد خورشید همزمان با تهاجم نیروهای نظامی شوروی برافغانستان آغازشد با گذشت بیشتر ازچهار دهه تاکنون نیز ادامه دارد .
به اساس آمارهای تقریبی شماری پناهجویان افغان درکشورهای جهان بیشتر از ده میلیون گفته شده که این مهاجران ازکشورهای همسایه افغانستان گرفته تا کشورهای اروپایی ، آمریکا و آسترالیا درخواست پناهندگی کرده‌اند .
ایران وپاکستان دو کشوردرهمسایگی افغانستان است که درجریان چند دهه، میزبان آمار درشتی از مهاجران افغان بوده‌است .
بربنیاد گزارش سازمان بین المللی مهاجرت؛ آمارمهاجران افغان درپاکستان و ایران حدود بیشتر از هفت میلیون گفته شده، این نهاد افزوده اکثر مهاجران افغان که به ایران و پاکستان رفته‌اند، دارای مدارک اقامت معتبر نبوده وبه‌گونه غیرقانونی وارد خاک این کشورها شده و سال‌های متوالی است که درآن جاها زندگی می کنند .
عبدالرازق‌عدیل یکی ازآگاهان امور مهاجرت در این باره چنین میگوید:«افغانستان بنابرموقعیت استراتیژیک‌اش همواره مورد تاخت وتازقدرت‌های بزرگ جهانی بوده‌است. مهم‌ترین موج مهاجرت درکشوردرسال ۱۹۷۹ میلادی همزمان با لشکرکشی شوروی وقت به افغانستان رخ داده، متأسفانه سبب بی‌خانمانی و آورگی میلیون‌ها هموطن ما شد؛ بسیاری ازآن‌ها به کشورهای همسایه مانند ایران وپاکستان پناه بردن و این دوره نقطه عطفی درتأریخ مهاجرت افغانستان قابل لمس است.»
پس ازتیره‌گی روابط میان کابل و اسلام‌آباد، و روی کارآمدن دوباره حکومت امارت سلامی، پاکستان اعلام کرد که همه مهاجران افغان غیرقانونی را از آن کشور اخراج میکند.
براساس این تصمیم، حکومت پاکستان دراکتبر سال ۲۰۲۳ نشر شد، مرحله اول طرح بازگرداندن مهاجران غیرقانونی به وطن را اعلام کرد و به مهاجران بدون مدرک ۳۰ روزمهلت داد تا کشورپاکستان را ترک کنند یا این‌که اخراج می‌شوند.
پاکستان که با کم‌بود نقدینگی و تورم بی پبشینه دست وپنجه نرم می کند، اعلام کرده بود که مهاجران غیرقانونی افغان منابع این کشور را برای دهه‌ها تخلیه کرده‌اند و این کشورشرایط لازم برای پذیرش آنان را ندارد که این امر سبب سرازیر شدن سیلی ازمهاجران افغان به کشورشد.
هم‌چنان آقای عدیل در ادامه افزود:«بطورکلی تصمیم پاکستان برای اخراج مهاجران نسخه ترکیبی ازعوامل اقتصادی ، اجتماعی وامنتی است ، چون پاکستان درسال‌های پسین با چالش امنیتی روبه‌روست و این کشوربخشی ازمهاجران را به عنوان تهدید امنتی تلقی میکند و آنها را بعداز توقیف و ظلم وشکنجه به گونه اجباری اخراج میکند.»
با وجود خواست‌های امارت اسلامی و برخی از نهادهای جهانی مبنی بر بازنگری در این تصمیم پاکستان از اخراج اجباری مهاجران دست بر نداشت و دراپریل سال جاری این کشور مرحله دوم اخراج مهاجران افغان را تشدید کرد.
در تازه ترین مورد رسانه‌های پاکستانی گزارش دادند که با آغازبخش دوم اخراج اجباری پناهجویان بدون مدرک از پاکستان، از ۱۵ اپریل سال جاری «حدود یک میلیون» نفر به‌صورت «داوطلبانه و اجباری» به افغانستان بازگردانده خواهند شد.
روایت پدیده مهاجرت اینجا ختم نمیشود، بل افزون بر پاکستان همسایه دیگر افغانستان ایران نیز با اخراج بیش از یک میلیون دو صد هزار پناهجوی افغان درسال جاری بالاترین میزان اخراج مهاجران افغان را داشته‌است. بدرفتاری و شکنجه با آنان از مسایلی دیگری است که مهاجران از آن شکایت دارند.
امان الله مهاجر اخراجی ایران در ولایت نیمروز میگوید:«شرایط زندگی درایران به مهاجران افغان خیلی سخت است نمیشه ازاتاق بیرون شد کارپیدانمیشه نان نمی‌فرشند و اتاق اجاره نمی‌دهند همه به‌سوی افغان‌ها به چشم حقارت نگاه میکنند و اگر کار کنی حقوقت را نمی‌دهند و با تماس به پولیس تهدید میکنند.»
این کشوربا سیاست‌های سخت‌گیرانه خود و با اخراج اجباری، بد رفتاری ولت وکوب مهاجران ، با واکنش‌های جدی فعالان بشری در شبکه های اجتماعی روبه روشد، برخی از مهاجران افغان برگشته ازایران گفته اند که پولیس آن کشور، روند بازداشت و اخراج اجباری مهاجران را با آنکه پاسپورت و ویزه معتبر دارند نادیده گرفته آنها را بازداشت و پس از مدتی زندانی و از این کشور اخراج کرده‌است .
نعمت الله یکی ازمهاجران است که با پانزده همکارش از ایران بصورت اجبار اخراج شده او میگوید:«ما دراصفهان مصروف کاربودیم پولیس مارا گرفت و حتی مجال گرفتن لوازم مارا نداد بعدا سیزده روز در اردوگاه با بدرفتاری‌های مکرر پولیس اردوگاه درین مدت امروزبه کشورخود برگشتیم.»
به گفته وی، نیروهای پولیس ایران شبانه وارد محل بودوباش مهاجران افغان شده و بعدازبازداشت به اذیت و آزار آنان می‌پردازند و حتا فروش نان و اجاره جایداد به این پناهجویان را ممنوع قرار داده و آنها شرایط سختی را تجربه کردند.
صبور یکی دیگر از مهاجران اخراج اجباری است میگوید:«پولیس ایران ساعت ده شب به محل اقامت ما داخل شد با وجود آنکه ویزه معتبر و کارت همایش هم داشتیم نشان دادم اصلا توجه نکرد مارا دیپورت کرد.»
این بازگشت کنندگان می افزایند که به علت بی‌کاری و ناداری ترک وطن کرده بودند تا در ایران کارکنند اما آنجا نیزبنابر جنگ ایران واسراییل مهاجرستیزی روند اخراج پناجویان افغان به اوج خود رسیده به افغانستان برگشتند و ازشرایط حاکم درکشورخود خوشبینی میکنند وتأکید دارند که زمینه‌های کار درکشورکم است و مسؤولان امارت سلامی باید درقسمت ایجاد زمینه اشتغال بر مهاجران برگشته توجه جدی نمایند.
پس از حاکمیت دوباره امارت اسلامی بر افغانستان، بازارکارشکننده شده و هم‌چنان سطح گرسنگی نسبت به هر زمان دیگر افزایش یافته‌است؛ پیش از این سازمان‌های بین المللی کمک رسان بودند که وضعیت بشری درافغانستان وخیم است و ازکشورهای جهان می‌خواهند تا برای جلوگیری ازیک بحران بشری درافغانستان همکاری نمایند .
گفتنی‌ست که نبود زمینه کاربرای شهروندان افغانستان آنها را واداشته که با وجود سیاست‌های سخت‌گیرانه مهاجرتی کشورهای همسایه هنوزهم شماری زیادی از شهروندان کشور به‌گونه غیرقانونی وارد این کشورها می شوند تا از آنجا خود را به کشورهای اروپایی برسانند.
جنت گل باشنده ولایت ارزگان است ومی‌خواهد به ایران برای کاربرود، میگوید:«ما مجبورهستیم برای دریافت کار و لقمه نان به ایران برویم در وطن ما کار کم است نمیشه کار یافت این مجبوری است که ما باید برای کار به ایران وکشورها دیگر برویم.»
این در حالی‌ست که درتازه ترین مورد سازمان جهانی مهاجرت از اخراج بیش از دوصد و سی هزار افغان ازایران تنها درماه سپتمبر خبرداده که ازجمله چهل وسه درصد آنها بصورت اجباری و پنجاوهفت درصد آنها داوطلبانه به کشورشان بازگشتانده شدند.
